İzmir,27.11.1999
TÜTÜN PLATFORMU BİLDİRİSİ
( Bildiri 21 )
TÜRKİYE’ DE SİGARA ÜRETEN ÇOK ULUSLU ŞİRKETLER
KENDİ ÜLKELERİNDE YAPTIKLARI GİBİ
TÜRK HALKININ SAĞLIĞINA VERDİKLERİ VE VERECEKLERİ
ZARARI KARŞILAMALIDIRLAR
A.B.D. nde dört yıl önce gençliği sigara alışkanlığından korumak için bir dizi yeni yasalar yürürlüğe konuldu ve tütünün esrar gibi bağımlılık yapan uyuşturucu bir madde olduğu kararı alındı. Yönetime bu konuda çok sert önlemler alma yetkisi verildi. Kesinlikle uyulması istenen bu yasalar, uymayanlara uzun süreli hapis, işyeri kapatma ve büyük para cezaları öngörüyor.
Alınan bu yasal önlemlerin paralelinde son derece önemli gelişmeler gözlenmektedir.
I- A.B.D. NDE SİGARA ÜRETEN ŞİRKETLER VE BU ŞİRKETLERİN ÜST DÜZEY YÖNETİCİLERİ, ÜRETTİKLERİ SİGARALARIN İNSAN SAĞLIĞINA ZARARLI OLDUĞUNU İTİRAF EDİYORLAR
Sigara üreticisi Liggett Group, sigara içmekle kanser arasında bağlantı olduğunu kabul ederek, 22 eyaletle bir anlaşma imzaladı.
Florida eyaleti, sigara kullanımının neden olduğu kamu harcamaları için, sigara üreticisi şirketler aleyhine dava açtı. Philip Morris şirketinin üst düzey yöneticilerinden Geoffrey Bible bu dava ile ilgili olarak, sigaranın A.B.D. nde yılda yüz bin kişinin ölümüne neden olduğu iddiasını kabul ettiğini açıkladı.
Reynolds şirketinin yönetim kurulu başkanı Steven Goldstone aynı davada ürünlerinin akciğer kanserine yol açabileceğini kabul etti.
II- SİGARA ÜRETİCİSİ ŞİRKETLER, ÜRETİP PAZARLADIKLARI SİGARALARIN TÜKETİCİSİ OLAN A.B.D. VATANDAŞLARININ SAĞLIĞINA VERDİKLERİ ZARAR İÇİN, BU TÜKETİCİLERE TAZMİNAT ÖDEMEYİ KENDİLİKLERİNDEN KABUL EDİYORLAR
Liggett Group Sigaradan zarar görenler için her eyalete 25 milyon dolar ödemeyi ve ayrıca 25 yıl boyunca bu eyaletlerde elde edeceği karın % 25 ini aynı amaçla eyaletlere bırakmayı taahhüt etti.
Washington’ da 40 eyaletin temsilcileri ve sigara endüstrisi sahipleri arasında 20.6.1997 tarihinde yaptıkları anlaşma ile, bu güne kadar aleyhlerine açılmış olan davaların düşmesi şartıyla 25 yıl içinde 368 milyar dolar tazminat ödemeyi kabul ettiler. ( Hürriyet , 21.6.1997 )
A.B.D. ndeki büyük sigara şirketleri; daha önce 25 yıl içinde eyaletlere 368 milyar dolar ödemeyi taahhüt ettikleri anlaşmadan vazgeçtiler. Firmalar, kongredeki sigara reklamlarına kısıtlamalar getirmeyi amaçlayan yasa tasarısına şiddetle karşı çıkarak, geçen yıl uzun müzakereler sonunda 40 ayrı eyaletin Başsavcıları ile vardıkları anlaşmanın geçersiz olduğunu açıkladılar. ( Radikal , 10.4.1998 )
Sigara üreticileri, Teksas eyaletinde 25 yıl içinde 15,3 milyar dolar ( 3,3 Katrilyon TL) tazminat ödemeyi kabul ettiler. ( Hürriyet , 18.1.1998 )
Sigara şirketleri, Minnesota eyaletinin açtığı davanın sonucunu beklemeden, sigaranın verdiği zarara karşılık 6,6 milyar dolar ödemeyi ve pazarlama faaliyetlerinde önemli sınırlamalar getirmeyi kabul ettiler. ( Radikal , 10.5.1998 )
III-SİGARA ÜRETİCİSİ ŞİRKETLER ÜRETTİKLERİ SİGARAYI TÜKETTİKLERİ İÇİN SAĞLIĞI BOZULAN TÜKETİCİLERİN AÇTIĞI DAVALAR SONUNDA AĞIR TAZMİNATLAR ÖDEMEYE MAHKUM EDİLİYORLAR
A.B.D. nde bir mahkeme 50 yıl boyunca Lucky Strike marka sigara içen bir adamın ölümünden Brown and Williamson şirketini sorumlu tutarak, firmayı 1 milyon dolar tazminat ödemeye mahkum etti. ( Milliyet , 12.6.1998 )
500.000 tiryaki adına, sigaraya bağlı hastalıklar nedeniyle, Philip Morris, R.J. Reynolds, Brown and Williamson, Lorillard ve Liggett firmaları aleyhine açılan 200 milyar dolarlık tazminat davası Miami’ de başladı. ( Radikal , 21.10.1998 )
Philip Morris, kansere yakalanan Patriac Henley adlı bir kadına, 51.5 milyon dolar (yaklaşık 17 trilyon lira ) tazminat ödemeye mahkum edildi. ( Milliyet, 12.2.1999 )
Sigara üreticisi Philip Morris firması, kanserden ölen Amerikalı kapıcının ailesine 81 milyon dolar tazminat ödemeye mahkum edildi ( Radikal , 1.4.1999 )
IV-HÜKÜMET, SİGARA TÜKETİMİ NEDENİYLE SAĞLIĞI BOZULAN A.B.D. VATANDAŞLARI İÇİN DEVLETİN YAPTIĞI MASRAFLARIN SİGARA ÜRETİCİSİ ŞİRKETLER TARAFINDAN TAZMİN EDİLMESİNİ İSTİYOR
1997 yılında A.B.D. nin tüm sağlık harcamalarının % 11.8 i yani 73 milyar dolar sigara tiryakileri için kullanılıyor. Aynı yıl yoksulların sağlığı için yapılan harcamaların toplamı ise 12.9 milyar dolar. ( Hürriyet , 11.9.1998 )
A.B.D. Başkanı Clinton, “ sigara ile bağlantılı hastalıkların tedavi masrafları, vergi mükellefleri tarafından değil sigara şirketlerince karşılanmalıdır. “ dedi ( Hürriyet , 21.1.1999 )
A.B.D. Adalet Bakanlığı, sigara üreticisi şirketleri onursuzluk ve dolandıcılıkla suçladı.
Adalet Bakanı Reno; “ Amerikan halkının verdiği milyarlarca dolarlık vergi, sigara şirketlerinin tutumu nedeniyle boşa harcanıyor. Açtığımız bu dava ile, harcanan paranın tazmin edilmesini istiyoruz. Amerikan halkı, tütün şirketlerinin yaptıklarının bedelini ödemek zorunda değil. 45 yıldan fazla bir zamanda, tütün şirketleri; gerçeği, kanunları ve halkın sağlığını gözardı ettiler “ dedi.
Başkan Bill Clinton’ da “ Adalet Bakanlığı doğru tarafta yer alıyor “ açıklamasını yaptı.
Açıkça görülmektedir ki A.B.D. nde, bilim adamlarına ilaveten parlamento, hükümet, yargı organları, hatta sigara üreticisi şirketlerin yöneticileri, Amerikan blendiyle üretilen sigaraların insan sağlığı için zararlı olduğunu kabul etmektedirler.
Ürettikleri sigaralar insan sağlığına zarar verdiği için tazminat ödemeyi kendiliklerinden kabul eden veya aleyhlerine davalar açılan ve ağır tazminatlar ödemeye mahkum edilen bu şirketler, Türkiye’ de sigara üretmekte olan veya Tekel Sigara fabrikalarını ele geçirmeye çalışan çok uluslu şirketlerdir.
Çünkü Amerikalı sigara üreticileri için, Amerikan vatandaşlarını öldürmek çok pahalı hale gelmiştir. Türkiye’ de T.C. vatandaşlarını öldürmek ise bedava.
En azından yetkili oldukları kadar sorumlu olmaları gereken yöneticilere soruyoruz; Onların canı can da, bizim vatandaşlarımızın ki değil mi?
Sigara içen Amerikan vatandaşlarının sağlığına verdikleri zararın sorumlusu olduklarını ikrar eden ve bu konudaki yükümlülüklerini kendiliklerinden kabul eden çok uluslu şirketler Türkiye’ de ürettikleri sigaralar için de böyle bir yükümlülüğü üstlenmelidirler.
Bunu kendiliklerinden yapmaları onlar için etik bir zorunluluktur.
Yapmayanlara Türkiye’ de sigara üretmek hakkı tanınmamalı ve gereken yükümlülükler anlaşmalar yoluyla, bu mümkün olmadığı takdirde yasal düzenlemelerle uygulamaya konulmalıdır.
